Obraz cyfrowego społeczeństwa. Wyniki raportu „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?”

Sytuacje kryzysowe wywołują szereg problemów, ale pokazują również niewykorzystany dotąd potencjał. Pandemia koronawirusa niewątpliwie postawiła cały świat oraz społeczeństwo wobec zupełnie nowych wyzwań. Jednak obecna sytuacja udowodniła również, że podążanie ścieżką innowacji przestało być wyborem, a koniecznością, która pozwala odpowiedzieć na wyzwania pojawiające się w wymiarze globalnym oraz lokalnym. Cyfryzacja – słowo klucz odmieniane ostatnio przez wszystkie przypadki, okazała się najlepszym sposobem na przetrwanie w czasach pandemii. 

Trzecia edycja raportu „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?” przedstawia wyniki badania świadomości Polaków co do strategicznych wyzwań, przed jakimi stoi Polska oraz gotowości wykorzystania nowych technologii do ich pokonania. Tłem raportu jest japońska koncepcja społeczeństwa 5.0, które jest w stanie aktywnie wykorzystywać technologie celem rozwiązania strategicznych problemów kraju. Jak zatem przenieść japońską koncepcję na grunt polskiego społeczeństwa? Za sukcesem wdrożenia tej nowoczesnej wizji leży nie perswazja, a edukacja. Dlatego kolejna edycja publikacji poszerzona jest o badanie poziomu cyfrowych umiejętności Polaków, nastawienia do idei uczenia się przez całe życie oraz gotowości na przekwalifikowanie.

Przedstawiciele społeczeństwa 5.0, to ludzie, dla których otwartość, współpraca oraz innowacyjność są podstawowymi wartościami. Polaków z pewnością częściowo wyróżnia pierwsza z cech – aż 91% Polaków uważa, że nowe technologie ułatwiają codzienne życie, a 74% z chęcią sięga po nowinki technologiczne.

– Otwartość Polaków na nowe technologie nie wymaga dowodów, szczególnie w przypadku rozwiązań, które są użyteczne jak bankowość elektroniczna, mObywatel, e-commerce, telemedycyna czy komunikatory [..] Będąc wysoce gotowymi na absorpcję nowoczesnych technologii, nadal nie jesteśmy przygotowani do przyszłości 5.0., bo cyfryzacja nie jest wyspą na morzu pozostałych społecznych wyzwań i kompetencji – tłumaczy Anna Streżyńska, Prezes, MC2 Innovations, była minister cyfryzacji oraz Digital Shaper 2020.

Pandemia sprawiła, że jesteśmy dużo bardziej otwarci na nowe technologie niż w roku poprzednim, kiedy zaufanie do technologii w trudnych warunkach lockdownu spadło w sposób drastyczny. Według tegorocznych badań 57% respondentów (otwarci) ma pozytywne nastawienie do nowych technologii, chętnie z nich korzysta i sięga po nowinki technologiczne. To głównie młode osoby z wyższym wykształceniem oraz dobrym statusem ekonomicznym. Nieco mniejszym zaufaniem darzy technologie grupa ostrożnych (11%), która często z nich korzysta jednak uważa, że nowe technologie są szkodliwe dla zdrowia i tworzą sztuczny świat. Niestety wciąż istnieje bardzo liczna grupa osób zdystansowanych do nowych technologii (32%).

Polska gospodarka już pod koniec 2019 roku zaczęła się zmagać z problemem szybko rosnących cen. Pandemia przyhamowała inflację tylko na chwilę, a obecnie problem wrócił z większą siłą. Dlatego drożyzna została uznana za główne strategiczne wyzwanie stojące aktualnie przed Polską. Aż 85% badanych niepokoją rosnące ceny produktów i usług.

– Ankietowani generalnie właściwie odczytują wyzwania, które stoją przed polską gospodarką. Najpilniejszym jest przywrócenie stabilnego poziomu cen. W sierpniu inflacja osiągnęła poziom, który nie był widziany w Polsce od ponad 20 lat. Wysoka inflacja jest zabójcza dla nowoczesnej gospodarki, która opiera się na wymianie – podkreśla strateg gospodarczy Andrzej Rzońca, Profesor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

Starzejące się społeczeństwo oraz biurokracja niezmiennie wskazywane są jako problemy najistotniejsze. Jednak w tym roku 84% Polaków uznało, że równie ważnym powodem do zmartwień są fałszywe informacje w internecie, które dzielą społeczeństwo i wpływają na demokratyczne wybory.

– Jest jeszcze gorzej. Wybory prezydenckie w USA oraz referendum dotyczące wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE pokazały, że fałszywe informacje, czyli fake newsy, są świadomie używane do osiągnięcia konkretnego celu politycznego. Ale jest na to recepta: ograniczenie informacyjnej roli mediów społecznościowych i postawienie na wiarygodne źródła informacji, czyli media, w tym na rzetelne media internetowe. To wybór, którego musi dokonać indywidualnie każdy z nas – komentuje Andrzej Stankiewicz, zastępca redaktora naczelnego Onet.

Polacy lubią technologie, które dobrze znają i mogą wykorzystywać w życiu codziennym. Panele słoneczne instalowane celem produkcji zielonej energii niezmiennie wskazywane są wśród najpopularniejszych technologii, z których chciałoby skorzystać aż 86% badanych. Jednak nowością w tegorocznym badaniu jest otwartość badanych do skorzystania z bezpłatnych, internetowych platform edukacyjnych.

– Nowoczesne technologie w edukacji na stałe zagościły już nie tylko na lekcjach informatyki. W jednej chwili musieliśmy zadać sobie pytanie „jak uczyć?”. Poszukać narzędzi oraz informacji, jak świadomie i bezpiecznie z nich korzystać. Dlatego nie dziwi mnie, że badani chcą rozwijać swoje kompetencje cyfrowe dzięki platformom edukacyjnym działającym w sieci. Nauczyliśmy się, że wiedzę i umiejętności można zdobywać również przez internet. Teraz już nie ma odwrotu – tłumaczy Dawid Łasinski, Nauczyciel chemii, Zespół Szkół im. gen. Dezyderego Chłapowskiego w Bolechowie, Twórca kanału Pan Belfer oraz Digital Shaper 2020.

Natomiast wciąż obawiamy się technologii, z których nie mieliśmy okazji jeszcze skorzystać. Tylko 36% badanych zdecydowałoby się na podróż autobusem kierowanym przez komputer, a 35% robotami opiekującymi się starszymi osobami. 

Na naszych oczach zmienia się świat, który do tej pory znaliśmy. Warunkiem skutecznego włączenia się do procesu tych przemian jest zdobywanie kompetencji przyszłości. Stwierdzenie to dotyczy nie tylko specjalistów, a każdego z nas. Jak pokazuje nasz raport aż 92 proc. Polaków zgadza się ze stwierdzeniem, że umiejętności cyfrowe zwiększają szansę na lepszą pracę. Natomiast ponad połowa z nich nie wie, jakich nowych umiejętności cyfrowych powinni się uczyć.

– Obraz społeczeństwa cyfrowego wyłaniający się z przeprowadzonego badania jest złudnie optymistyczny. Polacy gremialnie deklarują, że korzystają z umiejętności cyfrowych przy szukaniu pracy, zarządzaniu domowym budżetem czy zakupach w sieci. Zasadniczo jednak są to umiejętności, które pozwalają na korzystanie z dobrodziejstw transformacji cyfrowej, jednak w niewielkim stopniu ułatwiają tworzenie innowacji cyfrowych – tłumaczą prof. Katarzyna Śledziewska oraz prof. Renata Włoch z DElab UW. 

Polacy patrzą na umiejętności cyfrowe pragmatycznie i wybiórczo ceniąc najbardziej te, które mogą wykorzystać w życiu codziennym. Aż 67% badanych do najważniejszych zalicza te z obszaru realizacji zainteresowań, hobby oraz zdrowia. Najmniej istotny okazał się obszar związany z potrzebami religijnymi (4%). Warto zauważyć, że badani oczekują wsparcia w procesie pozyskiwania tych nowych umiejętności od państwa oraz pracodawcy. Coraz większego znaczenia nabiera zatem tworzenie szerokiego ekosystemu edukacyjnego, łączącego edukację formalną i nieformalną.

W dzisiejszym świecie edukacja przestaje być postrzegana jako etap, który ma swój koniec i początek. Zaczyna być ewoluującym procesem, który wymaga od nas stałego zaangażowania.  Nikogo już dziś nie trzeba przekonywać, że technologie cyfrowe zmieniają świat pracy, a pracownicy będą musieli zdobywać nowe umiejętności. Duża część badanych jest tego świadoma. Zdaniem 53% badanych organizacja, w której obecnie pracują, nie będzie istnieć bez umiejętności cyfrowych w 2030, a 54% z nich podjęła dodatkową naukę po zakończeniu edukacji. 

– Z raportu wyłania się obraz świadomego wszystkich tych trendów i zmian człowieka. Gotowego na ciągłą naukę, pogłębianie i poszerzanie wiedzy. Co jest również znaczące, większość badanych ma poczucie sprawstwa i zdaje sobie sprawę, że tylko od nich zależy, czy będą swoje kompetencje rozwijać. Aby wykonywać naszą pracę skutecznie, w ciągu kolejnych kilku lat będziemy musieli nie tylko nabyć lub rozwinąć wspomniane wyżej umiejętności miękkie, ale również poszerzyć naszą wiedzę w zupełnie nowych obszarach. Rzeczywistość, w której uczymy się przez całe życie, wydaje się koniecznością, ale też korzyścią i szansą, która jak widać, jest wykorzystywana – podkreśla Radosław Ochotny, Skilling Program Manager w firmie Microsoft Polska.

Ponad połowa badanych zdecydowała się na przekwalifikowanie. Na zmianę rodzaju pracy częściej decydują się mężczyźni (51%) niż kobiety (42%). Co ciekawe grupa wiekowa 65+ najczęściej decydowała się na przekwalifikowanie.

– Badania potwierdzają powszechną opinię o przedsiębiorczości Polaków, którzy są proaktywni i sami decydują o momencie przekwalifikowania i zmianie charakteru pracy. Niestety badanie pokazuje, że transformacja cyfrowa to bardziej problem pracodawcy niż pracownika. Następny etap w osiąganiu dojrzałości cyfrowej oraz większej sprawności biznesowej i produktywności w miejscu pracy będzie wymagał odmiennej siły napędowej niż dotychczasowe zwiększenie innowacyjności i generowanie wartości dzięki nowym modelom biznesowym. Kolejny próg przestąpią Ci, którzy na serio zadbają o dojrzałość kompetencji cyfrowych swoich obecnych pracowników – tłumaczy Sylwia Sysko–Romańczuk, Profesor Politechniki Warszawskiej.

W ostatnich miesiącach zmieniliśmy również to, jak pracujemy. W wyniku pandemii wiele osób przeniosło swoje biura do domu. Jak pokazuje raport, preferowanym systemem pracy jest praca hybrydowa, w różnych proporcjach obecności w biurze w domu, tryb całkowicie zdalny preferuje mniej niż 10% Polaków. Ponad połowa Polaków twierdzi, że praca zdalna ma pozytywny wpływ na ich samopoczucie, jednocześnie dla połowy brak możliwości pracy twarzą w twarz nie stanowi problemu.

– Digitalizacja miejsca pracy nie jest już opcją, a teraźniejszością. Im wcześniej pracodawca sięgnie po nowe technologie, tym szybciej osiągnie przewagi organizacyjne, a pracownikom umożliwi rozwój kompetencji cyfrowych – dodaje Katarzyna Bieńkowska, dyrektor HR w firmie Polpharma.

Jak przyznaje 24% badanych, poziom ich umiejętności cyfrowych wykorzystywanych w pracy wzrósł w porównaniu do okresu przed pandemią. Doświadczenia ostatnich miesięcy wykorzystajmy do zwiększenia tej liczby.

Raport „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?” można pobrać ze strony Fundacji Digital Poland.

Badanie w I oraz II rozdziale zostało przeprowadzone przez GfK Polonia metodą wywiadów telefonicznych (CATI) na reprezentatywnej próbie 1000 Polaków w wieku 18 i więcej lat. Natomiast badanie w III oraz IV rozdziale metodą badania online (CAWI) na reprezentatywnej grupie 800 Polaków w wieku 18 i więcej lat. 

Fundacja Digital Poland została powołana w celu integracji firm i społeczeństwa. Zajmuje się propagowaniem wiedzy dotyczącej roli innowacji i cyfryzacji w rozwoju gospodarczym kraju. Skupia firmy i organizacje z różnych branż, zachęcając je do współpracy nad konkretnymi projektami. Misją Fundacji jest pozycjonowanie Polski jako wiodącego ośrodka innowacji cyfrowych na świecie. Promując międzynarodową i międzybranżową inicjatywę, łącząc siły, tematy i tworząc sieć kontaktów i relacji mobilizuje firmy do przechodzenia transformacji z offline do online. Fundacja Digital Poland zaprasza do współpracy wszystkich, którzy są zainteresowani realizowaniem innowacyjnych projektów, które unowocześnią polską gospodarkę.