W dobie dynamicznej cyfryzacji i geopolitycznych napięć, Polacy coraz częściej zwracają uwagę na kwestie związane z bezpieczeństwem w internecie. Fundacja Digital Poland zaprezentowała nowy raport, który odsłania narastające obawy Polaków dotyczące zagrożeń sieci. Badanie wykazało, że niemal dwie trzecie Polaków martwi się o swoje bezpieczeństwo online, a połowa z nich ogranicza swoją aktywność z tego powodu. Problemem są również braki w kompetencjach – 45% respondentów nie zdało testu phishingowego, a ponad połowa nie wie, czy ich urządzenia są odpowiednio zabezpieczone. Rośnie także skala cyberataków i oszustw. Ponad połowa Polaków przyznała, że osobiście doświadczyła scamu, a 8 na 10 badanych przewiduje, że zjawisko to nasili się w ciągu najbliższych pięciu lat.
Oficjalne otwarcie tegorocznej edycji Digital Festival odbyło się 3 października 2024 roku w CIC Warsaw w Warszawie. W jego trakcie zaprezentowano wyniki raportu "Technologia w służbie społeczeństwa. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?". To już szósta edycja ogólnopolskiego badania przygotowanego przez Fundację Digital Poland we współpracy z GfK Polonia oraz Bankiem Gospodarstwa Krajowego, które pokazuje nastawienie Polaków do cyfryzacji, nowych technologii oraz strategicznych wyzwań stojących przed Polską. Tegoroczny raport został wzbogacony o szczegółowe badanie na temat stanu cyberbezpieczeństwa w Polsce, w ramach nowego segmentu "Cyberbezpieczeństwo oczami Polaków 2024".
Polacy świadomi korzyści płynących z cyfryzacji, ale 19% z nas wciąż podchodzi do niej ostrożnie
Technologie i cyfryzacja coraz mocniej przenikają do naszej codzienności i stają się jej nieodłącznym elementem. Znaczna część Polaków dostrzega w nich korzyści – aż 73% przyznaje, że nowe technologie ułatwiają im życie, a umiejętności cyfrowe są postrzegane przez 72% społeczeństwa jako kluczowy atut w zdobywaniu lepszej pracy. Co więcej, 60% respondentów chętnie sięga po technologiczne nowinki, doceniając możliwości, jakie daje cyfryzacja.
Jednak ten entuzjazm nie jest jednolity. Równolegle do tej otwartości, aż 71% badanych obawia się, że cyfryzacja negatywnie wpływa na relacje międzyludzkie, prowadząc do zmniejszenia liczby bezpośrednich interakcji. Z punktu widzenia technologicznego profilu Polaków blisko 65% Polaków jest nastawionych pozytywnie do nowych technologii, 17% z nas jest sceptykami, a 19% podchodzi do niej ostrożnie. Taki dystans wobec technologii szczególnie widoczny jest wśród osób starszych, kobiet oraz osób z niższym wykształceniem, którzy z rezerwą podchodzą do jej wszechobecności.
– Mimo zawrotnej skali zmian cyfrowych przeszło 1/3 Polaków jest ostrożna albo ma dystans do nowych technologii. To w większości kobiety i osoby starsze oraz z niższym wykształceniem. Są oni mało otwarci na nowe rozwiązania technologiczne, obawiają się wyparcia z rynku pracy, niekoniecznie uważają, że nowe technologie ułatwiają życie codzienne na wielką skalę, czują, jak „internety” odbierają im realność i smak świata – zauważa dr Michał Boni, były Minister Cyfryzacji, Prezes Fundacji Digital Poland.
Pomimo pozytywnego wpływu technologii na życie codzienne, raport Fundacji Digital Poland pokazuje, że Polacy wciąż borykają się z wieloma fundamentalnymi problemami społecznymi i ekonomicznymi. W oczach badanych na pierwszym planie wciąż znajdują się kwestie związane z systemem ochrony zdrowia, rosnącymi kosztami życia, starzejącym się społeczeństwem oraz biurokracją w urzędach. Palącym problemem pozostaje również ograniczony dostęp młodych ludzi do mieszkań.
Jednak, co ciekawe, technologie związane z ochroną środowiska, jak produkty z recyklingu (70%), panele słoneczne (56%) czy wiatraki generujące czystą energię (68%), cieszą się coraz większym poparciem społecznym, co wskazuje na rosnącą świadomość ekologiczną Polaków. Wzrost zainteresowania rozwiązaniami wspierającymi gospodarkę obiegu zamkniętego sugeruje, że technologia ma potencjał do rozwiązania wielu wyzwań związanych z ochroną środowiska.
Jednocześnie, choć tylko 30% badanych uważa, że korzystanie z nowych technologii jest trudne lub prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, obawy związane z cyfryzacją nie znikają. 55% wskazuje, że rozwój sztucznej inteligencji (AI) może zagrażać miejscom pracy. Cyfrowa przyszłość jest więc w oczach wielu niejednoznaczna – z jednej strony niesie ze sobą korzyści, ale z drugiej, wywołuje liczne obawy związane ze społecznymi i zawodowymi konsekwencjami tych zmian.
Jednocześnie, jak podkreśla Anna Węgrzynowicz z Banku Gospodarstwa Krajowego, technologia ma ogromny potencjał, aby przekształcić nasze społeczeństwo, poprawiając warunki życia, napędzając rozwój gospodarczy i budując społeczeństwo oparte na innowacjach. Kluczowe jest jednak, aby te korzyści były dostępne dla wszystkich, co wymaga równego dostępu do technologicznego postępu.
– Jednym z kluczowych wyzwań przyszłości, na którym jako społeczeństwo powinniśmy się skoncentrować, jest rozwój edukacji cyfrowej, aby w pełni wykorzystywać możliwości, jakie niesie ze sobą transformacja cyfrowa. Kluczowe jest zrozumienie roli technologii oraz jej świadome i umiejętne wykorzystanie w kontekście rozwoju osobistego i zawodowego. Należy dążyć do tworzenia innowacyjnych rozwiązań, które będą służyć całemu społeczeństwu. Wspieranie rozwoju społecznego i gospodarczego to cześć naszej misji jako banku rozwoju – mówi Anna Węgrzynowicz, Biuro Zaangażowania Społecznego, Projekt Digital Sustainability (DigSus), Bank Gospodarstwa Krajowego.
Internet pod lupą: 2/3 Polaków obawia się cyberataków
Edukacja cyfrowa i świadome korzystanie z technologii stają się niezbędne, by w pełni czerpać z jej potencjału i zmniejszać luki społeczne. Jednakże, wraz z rosnącą cyfryzacją, pojawiają się także nowe wyzwania, w tym zagrożenia związane z cyberbezpieczeństwem.
– Cyberbezpieczeństwo stało się kluczowym aspektem współczesnego społeczeństwa i funkcjonowania w coraz bardziej cyfrowym świecie. Z roku na rok rośnie liczba zagrożeń, a użytkownicy internetu muszą stawiać czoła coraz bardziej wyrafinowanym formom cyberataków. Mimo że badania wskazują na to, że Polacy są coraz bardziej świadomi tych niebezpieczeństw, wciąż istnieją poważne luki zarówno w wiedzy naszych obywateli na temat zagrożeń, jak i w zakresie działań prewencyjnych – tłumaczy dr Agnieszka Jankowska, Członkini Zarządu Fundacji Digital Poland, Dyrektorka ds. Korporacyjnych i Public Affairs w T-Mobile Polska i Przewodnicząca Rady ds. Cyfryzacji przy Ministerstwie Cyfryzacji.
Wśród respondentów badania przeprowadzonego przez Fundację Digital Poland, 36% doświadczyło cyberataków lub oszustw w internecie w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Najczęściej spotykane ataki to phishing (41%), scam (38%) oraz spoofing (27%). Co trzecia osoba zetknęła się z kradzieżą danych osobowych, a 56% Polaków osobiście doświadczyło scamu, co obrazuje skalę problemu w społeczeństwie. Polacy przewidują, że liczba oszustw w sieci będzie rosnąć – 80% z nich spodziewa się nasilenia tego zjawiska w ciągu najbliższych pięciu lat. W związku z tym aż 7 na 10 Polaków opowiada się za surowszymi karami dla gigantów technologicznych, odpowiedzialnych za niewystarczającą ochronę przed internetowymi oszustwami. Szczególnie w świetle przypadków, w których widzieliśmy w sieci zdjęcia znanych osób, bogatych Polaków, polityków czy celebrytów, wykorzystywane do promowania fałszywych inwestycji lub konkursów.
– Optymizmem napawa fakt, że źródła obaw Polaków związanych z korzystaniem z internetu są uzasadnione. Nasi obywatele najbardziej obawiają się kradzieży tożsamości, infekcji złośliwym oprogramowaniem oraz wyłudzeń finansowych lub danych osobowych. Są to najczęściej występujące dziś cyberzagrożenia, co świadczy o dobrej intuicji lub adekwatnej wiedzy Polaków w tym zakresie. Zastanawia jednak relatywnie niski poziom obaw wobec dezinformacji, w tym tej wspartej zaawansowanymi technikami AI, tzw. deep fake. Zagrożenia te są dziś powszechne, a mogą prowadzić do napięć społecznych, podważenia wiarygodności mediów, a nawet do zagrożenia demokracji. Powinniśmy je więc traktować bardzo poważnie – podkreśla Michał Kurek, Partner w Dziale Consultingu, Szef Zespołu Cyberbezpieczeństwa w KPMG w Polsce i CEE.
Zbyt mała wiedza i brak zabezpieczeń
Jednakże, mimo tych obaw, poziom wiedzy na temat cyberbezpieczeństwa wciąż pozostaje niski. Aż 33% Polaków przyznaje, że posiada małą lub zerową wiedzę w tym zakresie, a jedynie 28% uznaje się za osoby dobrze zorientowane w temacie. Optymistyczne jest jednak to, że 66% badanych wyraziło chęć poszerzenia swojej wiedzy o zagrożeniach w sieci. Z drugiej strony, nadal wiele osób nie stosuje podstawowych zasad bezpieczeństwa. Co piąty Polak deklaruje czternaście z trzydziestu trzech badanych złych nawyków, w tym około 26% przyznaje, że używa tego samego hasła w wielu miejscach, co zwiększa ryzyko cyberataków.
– Ponad 40% badanych ocenia na co najmniej wysokie ryzyko stania się ofiarą ataków i oszustw. Ataki cybernetyczne, których jesteśmy ofiarą, mają coraz ciekawsze formy. (...) Świat cyfrowy rozwija się dynamicznie, technologia jest integralną częścią naszej codzienności. Budujmy zatem naszą świadomość i edukujmy naszych znajomych i rodzinę, aby utrudnić cyberprzestępcom osiągnięcie celu – mówi Konrad Płachecki, Dyrektor Biura Architektury i Systemów Cyberbezpieczeństwa, Bank Gospodarstwa Krajowego.
Ciekawym aspektem raportu jest także kwestia preferencji związanych z dostawcami rozwiązań cyberbezpieczeństwa. Aż 69% Polaków preferuje, aby dostawcy usług chroniących ich w internecie pochodzili z Polski, podczas gdy 43% ufa dostawcom z krajów anglosaskich, a 39% z Unii Europejskiej. Na drugim biegunie znajdują się takie kraje się Izrael, Korea Południowa, Chiny, Indie czy Rosja, którą z kolei 26% Polaków wskazuje jako kraj najbardziej narażony na cyberataki na świecie.
Mowa nienawiści, ochrona dzieci i dbałość o bezpieczeństwo danych
Raport zwraca również uwagę na problem mowy nienawiści w internecie. Co trzeci Polak osobiście jej doświadczył, a aż 74% Polaków uważa, że jest jej zbyt dużo. Podobnie 7 na 10 Polaków uważa, że należy dokonać zmian w kodeksie karnym i uregulować prawnie walkę z mową nienawiści, gdyż dziś brakuje w nim np. definicji hejtu. 64% Polaków popiera też wprowadzenie tzw. „ślepego pozwu”, który miałby służyć walce z anonimową agresją w sieci.
Ważnym aspektem cyberbezpieczeństwa poruszonym w raporcie jest ochrona dzieci i młodzieży w internecie. Aż 56% respondentów uważa, że polskie prawo nie zapewnia odpowiedniej ochrony najmłodszych przed dostępem do treści dla dorosłych. 3 na 4 Polaków twierdzi przy tym, że zakazy ze świata rzeczywistego powinny obowiązywać i być egzekwowane także w internecie. W związku z tym 73% badanych opowiada się za wprowadzeniem bardziej rygorystycznej weryfikacji wieku online, która powinna być zabezpieczona przed wyciekami danych.
Raport podkreśla także, że wielu Polaków nie dba wystarczająco o bezpieczeństwo swoich danych cyfrowych. Aż 6 na 10 Polaków nie wykonuje lub nie wie czy wykonuje zapasową kopię swoich kluczowych danych. Polacy źle oceniają przy tym nasze społeczeństwo w zakresie ochrony swoich danych osobowych – 73% uważa, że zbyt nieostrożnie zostawiamy swoje dane osobowe w internecie.
– Raport jasno pokazuje, że pomimo rosnącej świadomości zagrożeń w internecie, wielu Polaków nie wdraża odpowiednich środków ostrożności. Istnieje potrzeba dalszych działań edukacyjnych oraz wprowadzenia skuteczniejszych regulacji, które pomogą chronić użytkowników internetu przed coraz bardziej zaawansowanymi formami cyberprzestępczości – podsumowuje Piotr Mieczkowski, Dyrektor Zarządzający Fundacji Digital Poland.
Digital Festival objęty jest Patronatem Honorowym: Ministerstwa Cyfryzacji, Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.
Patronat wydarzeniu udzieliły również m. in.: Krajowa Izba Gospodarki Elektronicznej i Telekomunikacji, Krajowa Izba Gospodarcza, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, Polska Izba Komunikacji Elektronicznej i szereg innych instytucji.
Partnerzy strategiczni: Ringier Axel Springer Polska, TVN Warner Bros. Discovery.
Partnerzy: Bank Gospodarstwa Krajowego, EY GDS, Fundacja Polska Bezgotówkowa.
